Syis Bin Samsul Bahri
Mohammed Abullais Shamsuddin Mohammed Yaqub
Ahmed El-Mogtaba Bannga Ahmed Ali
عبد الرزاق، المصنف، المرسل
يتناول هذا البحث جهود الإمام عبد الرزاق الصنعاني في مصنفه، ويعد المصنف فريداً في نوعه، لإشتماله على الأحاديث المرفوعة، وفتاوى الصحابة والتابعين، وجملة ما فيه إحدى وعشرون ألفاً وثلاث وثلاثون حديثاً وأثراً، مع علو سنده فيه، والعديد من المراسيل التي هي في حاجة لجهد ودراسة، ونسبة لخصوصية الانقطاع في المراسيل بصورة عامة، فإن موقف العلماء في قبولها وردها كان مثار خلاف وما زال، وهذه الدراسة تتكون من عدة محاور وهي: التعريف بالإمام عبد الرزاق الصنعاني وجهوده في المصنف، مدارسة في مفهوم المراسيل وموقف العلماء منها، دراسة لنماذج تطبيقية على مراسيل عبد الرزاق في المصنف، وتكمن أهمية البحث في إبراز جهود الإمام عبد الرزاق في المصنف من خلال تتبع منهجه فيه، ومدى قيمة مراسيله، حيث يعد مصنفه من أبرز المصادر الحديثية لمكانة المؤلف العلمية الذي يعد فيها عبد الرزاق من أجل علماء زمانه، وتتلمذ على يديه خيرة رجال كتب الحديث ومشاهير علماء الجرح والتعديل، كابن عيينة، ووكيع الجراح وأحمد بن حنبل، وعلي بن المديني، وغيرهم، وقد قام وما زال العديد من طلبة )قسم دراسة القرآن والسنة الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا) بدراسة مراسيل المصنف، لإبراز درجة قبولها، والبحث عن ترقيتها من خلال الشواهد والمتابعات، سيما أن كثير هذه المراسيل معنية بقضايا الفقه والتشريع، واستعملت الدراسة المنهج الاستقرائي في التعريف بالإمام عبد الرزاق وجهوده في المصنف، وتتبع شواهد ومتابعات مراسيله وطرق تقويتها، وإبراز الميادين العملية لتلك المراسيل، واستقراء أقوال العلماء في قبولها، والمنهج التحليلي الباحث في النظر في تحليل مذاهب العلماء في قبول المراسيل ومناقشة أدلتهم في ذلك، ومن ثم مناقشة وتحليل نماذج من المراسيل في المصنف.
Ibn Abi Hatim Al-Razi, Abd Al-Rahman bin Muhammad bin Idris bin Al-Munzir At-Tamimi, ‘Ilal Al-Hadith, Risalah Dukturah, Ali Al-Sayyah.
Ibn Hajar, (1422H). Nuzhat Al-Nazar Fi Taudih Nukhbat Al-Fikri fi Mustolah Ahli Al-Atsar. Abdullah bin Dhaifillah Al-Rahili. Matba’at Safir. Riyadh.
Ibn Rajab Al-Hanbali, Zainuddin Abdurrahman bin Ahmad, (1987). Sharh ‘Ilal At-Tirmidzi. DR. Himam Abdurrahman Said. Maktabat Al-Manar. Jordan.
Ibn ‘Asakir, (1981). Tarikh Madinat Dimashq wa Zikru Fadhliha wa Tasmiyatu Manhaliha minal Amathil Wajtaza Binawahiha min Waridiha wa Ahliha. Abdul Qayyum Abd Rabbinnabi. Darul Mamoon. Beirut.
Abu At-Thoyyib Siddiq Hasan Al-Qanuhi, (1985). Al-Hitthotu fi Zikr As-Sihah As-Sittah. Darul Kutubil Ilmiyah. Beirut.
Abul Qasim Ali Ibni Al-Hasan Ibni Hibatullah bin Abdillah As-Shafi’I – Ibn ‘Asakir, (1998). Tarikh Madinat Dimashq wa Zikru Fadhliha wa Tasmiyatu Manhaliha minal Amathil Wajtaza Binawahiha min Waridiha wa Ahliha. Ali Shiri. Darul Fikr. Beirut.
Abullais, (2006). Musannaf Abdurrazzaq As-Sana’ani. Majallatul Islam fi Asia.
Abu Daud, Sulaiman bin Al-Ash’ath As-Sijistani. Risala Abi Daud ila Ahli Makkah wa Ghairihim fi Wasfi Sunanihi. Darul ‘Arabiyah. Beirut.
Abu Abdillah Muhammad bin Abdillah Al-Hakim An-Naisaburi, (1977). Ma’rifatu Ulumil Hadith. As-Sayyid Mu’azzhom Husain. Darul Kutubil Ilmiyah. Beirut.
Abu Umar Uthman bin Abdirrahman As-Shahrawarzi, (1984). Muqaddimah Ibni Solah. Maktabah Al-Farabi. Dimashq.
Abu Zakariya Muhyiddin Yahya bin Sharaf An-Nawawi. Al-Majmu’ Sharhul Muhazzab. Darul Fikr. Beirut.
Abu Umar Yusuf bin Abdillah bin Muhammad bin Abdil Barr bin ‘Asim An-Namri Al-Qurtubi. At-Tamhid Lima Fil Muwattho minal Ma’ani wal Asanid. Mustofa bin Ahmad Al-Alawi wa Muhammad Abdul Kabir Al-Bakra. Mawqi Maktabah Al-Madinah Ar-Raqmiyah.
Abu Ahmad Abdillah bin Adi Al-Jurjani, (1998). Al-Kamil fi Dhu’afa Ar-Rijal. Dr. Suhail Zakkar. Darul Fikr. Beirut.
Ahmad bin Ali bin Thabit Abu Bakr Al-Khatib Al-Baghdadi. Al-Kifayah fi Ilmi Ar-Riwayah. Abu Abdillah As-Sawraqi. Al-Maktabatul Ilmiyah. Al-Madinatul Munawwarah.
Ahmad bin Ali bin Hajar Al-‘Athqalani, (1986). Taqrib At-Tahzib. Muhammad ‘Awwamah. Dar Ar-Rashid. Suriah.
Muhammad bin Idris As-Shafi’I. Ar-Risalah. Ahmad Muhammad Shakir. Darul Kutubil Ilmiyah. Beirut.
Al-Bukhari, (1987). Al-Jami’us Sahih. Mustafa Dib Al-Bugha. Dar Ibni Kathir. Beirut.
Al-Bukhari, Muhammad bin Ismail bin Ibrahim Abi Abdillah Al-Ju’fi. At-Tarikhul Kabir. Dairatul Ma’arif. Haidarabad.
Burhanuddin Al-Halabi Abul Wafa Ibrahim bin Muhammad bin Khalil As-Shafi’I, (1988). Al-Ightibath biman Rumiya minar Ruwat bil Ikhtilath. Ala’uddin Ali Ridho. Darul Hadith. Al-Qahirah.
Az-Zahabi, Shamsuddin Muhammad bin Ahmad, (1985). Siyar A’lamin Nubala. Shu’ayb Al-Arnauth. Muassasat Ar-Risalah. Beirut.
Az-Zahabi, Shamsuddin Muhammad bin Ahmad, (1995). Mizanul I’tidal Fi Naqdir Rijal. Ali Muhammad Mu’awwadh wa ‘Adil Ahmad Abdul Maujud. Darul Kutubil Ilmiyah. Beirut.
Zainuddin Abdurrahim bin Al-Husain Al-Iraqi, (1969). At-Taqyid wal Idhoh Sharh Muqaddima Ibni Solah. Abdurrahman Muhammad Uthman. Al-Maktaba As-Salafiyah. Al-Madinatul Munawwarah.
Sirajuddin Umar bin Ali bin Ahmad Al-Ansori – Ibnu Mulaqan, (1413H). Al-Muqni fi Ulumil Hadith. Abdullah bin Yusuf Al-Judai’. Dar Fawaz. As-Su’udiyah.
Suyuti Abdul Manas wa Ismail Abdullah. Manahijul Muhaddithin minal Qarni At-Thani ilal Qarni Al-Khamis Al-Hijri.
Shamsuddin Muhammad bin Abdirrahman As-Sakhawi, (1403H). Fathul Mughith Sharh Alfiyatil Hadith. Darul Kutubil Ilmiyah. Beirut.
Abd Al-Razzaq bin Himam bin Nafi’ Al-Humairi Al-Yamani As-Sana’ani, (1403H). Al-Musannaf. Habiburrahman Al-A’zhomi. Al-Maktabul Islami. Beirut.
Al-‘Alai, Abu Said bin Khalil bin Keikladi, (1986). Jami’ut Tahsil fi Ahkamil Marasil. Hamdi Abdul Majid As-Salafi. Alamul Kutub. Beirut.
Al-Kattani Muhammad bin Ja’far, (1986). Ar-Risalah Al-Mustathrafah libayani Mashhuri Kutubis Sunnah Al-Musannafah. Muhammad Al-Muntasir Muhammad Az-Zamzami Al-Kattani. Darul Bashair Al-Islamiyah. Beirut.
Al-Mizzi, Yusuf bin Az-Zaki Abdurrahman, (1980). Tahzibul Kamal. Bashar Awad Ma’ruf. Muassasah Ar-Risalah. Beirut.
Muslim, Abul Husain bin Al-Hajjaj An-Naisaburi. Sahih Muslim. Darul Jail. Beirut.
An-Nasai, Ahmad bin Shuaib Abu Abdirrahman, (1986). Al-Mujtaba Minas Sunan. Abdul Fattah Abu Ghuddah. Maktabul Mathbu’at Al-Islamiyah. Halab.
Nuruddin Abul Hasan Ali bin Sultan Muhammad Al-Qari Al-Harawi – Mula Ali Al-Qari. Sharh Nukhbat Al-Fikr fi Mustolahat Ahli Al-Athar. Abdul Fattah Abu Ghuddah. Darul Arqam. Beirut.
DOI: 10.46722/hkmh.4.1.21b